Günümüzde, güvenilir bilgiye erişimin sağlanması, toplumların içinde bulundukları konjonktür ve gelecekleri için oldukça önemlidir. Çünkü güvenilir bilgiye erişim, toplumda meydana gelen gelişmelerin doğru bir şekilde anlaşılmasını; her alanda yaşanan sorunların ve zorlukların çözülmesini sağlayan en önemli araçların başında gelir. Yapılan araştırmalar, ülkemizde internette geçirilen günlük sürenin ortalama 7 saati bulduğunu gösterirken, kullanım aralığı sosyal ağlarda 2 saat 44 dakika ile ortalama 3 saati bulmaktadır. Bu yoğunlukta kullanılan dijital ağlar, bilgiye erişimin en fazla gerçekleştiği alanlardır. Bu sebeple dijital alanlarda gerçek ve güvenilir bilgi, algoritmalar veya kötü niyetli aktörler tarafından istismar edilebilmekte, dezenformasyonla karşı karşıya gelinmekte ve bireylerde güvenilir bilgiye erişim endişeleri yaşanabilmektedir.

Yanlış bilgilerin kasıtlı olarak yayılması anlamına gelen dezenformasyon bu endişelere sebep olan bir kavram. Bu manada dezenformasyon bireyleri ve toplumu yanlış bilgiler ve manipülatif içerikler ile yönlendirebilir. İnternet kullanıcıları farkında olmadan aldanabilir, yanılabilir ve kandırılabilir. Aynı şekilde kişiler, dezenformasyon yoluyla, belli bir amaca ve bakış açısına hizmet etmeye yönelik provoke edilebilir. Bütün bunların önüne geçmek ve dezenformasyonla mücadele etmek ise kişisel olarak bilinçlenmekten geçiyor. Aşağıda bulunan 7 yol, dezenformasyonla mücadelede bazı ipuçları içeriyor.

1-Sorunu Tanımlayın

Sosyal ağlarda aniden yayılan bir fotoğraf, aniden karşılaşılan bir video veya yaşanan bir olay ile ilgili hızlıca yayılan bilgiler, ilk bakışta her kullanıcıyı etkileyebilir ve bir inanç oluşturabilir. Bireyler dezenformasyon yoluyla hedeflenen fikre inanarak ve hedeflenen duygulara kapılarak yanılabilirler. Yanlış bilgiler ilk bakışta fark edilebilen bir formda değildir bu yüzden dezenformasyon çoğu zaman farkında olmadan düşülen bir tuzak olarak düşünülmelidir. Sorunun varlığını tanımlamak mücadele etme noktasında atılacak adımların başında gelmektedir.

2-Akılcı ve Dikkatli Olun

Bilgiler ve mesajlar kişilerde bazı duyguların tetiklenmesini sağlamak amacıyla yayılıyor olabilir. Korku, öfke, nefret, inanç, mezhep ve kimlik temelli ayrımcılık gibi olumsuzluk içeren duyguların oluşması dezenformasyonun amaçlarından ve zararlarındandır. Sakin kalmak, kişisel zaafları tespit etmek ve bu tür mesajlara karşı güçlü bir şüphe kası geliştirmek gerekir. Şüphe kası, eleştirel bakış açısını geliştirmek ile güçlenecek, verdiğiniz otomatik, sebebi belirsiz ve duygusal tepkileri fark etmenizi sağlayacaktır.

3-Bilgi Kaynağını Araştırın

Özellikle zihinsel karmaşa oluşturmaya odaklanmış, netlik yerine bulanıklık oluşturan ve soru işaretlerinin oluşmasına sebep olan bilgilerin kaynağını öğrenmeye çalışın. Yazarını, açıklama yapan uzmanın kim olduğunu, haber kuruluşunu, mesajda kullanılan fotoğraf, bilgi, tarih ve zaman gibi hususları belirleyerek doğrulayın. Güvenilir farklı haber ve bilgi kaynakları ile karşılaştırma yaparak doğrulama yapma ve değerlendirme yoluna başvurun.

4-Rahatsız Edici Üslubu Fark Edin

Bir içerikte veya haber metninde kullanılan dil ve üslup, o içerik hakkında bazı ipuçları içerebilmektedir. Sıkça tekrarlayan imla hataları, abartılı başlıkların olması, reklam içerikleri, kışkırtıcı ve rahatsız edici bir üslup, dil özellikleri ve söylemlerin varlığının dezenformasyonun belirtilerinden ve aparatlarından olduğunu unutmayın.

5-Neden Paylaştığınızı Sorgulayın

Kendinize sorular sorarak başlayabilirsiniz. Bu mesaj benim için neden önemli, mesajda bulunan hangi düşünce ilgimi çekiyor ve neden? Bu bilgi beni neye inandırmaya, neye ikna etmeye çalışıyor? Bu mesajı başkaları ile paylaşmaya iten duygu ne? Polarizasyon, çevresel baskı altında hissetmek, önyargılar, objektif olamamak, kişisel çıkarlar veya gerçek hayatta kendini rahatça ifade edemiyor olmak gibi durumlar bireylerde daha fazla paylaşma eğilimi oluşturabilir.

6-Gerçeği Biliyorsanız Yanlışı Düzeltin

Bir bilgiye hemen inanmamak ve güvenilir kaynaklardan doğrulama yapmayı ilke edinmek dezenformasyonu önlemede son derece önemlidir. Kasıtlı olarak yapılan bir bilgi kötülüğünü fark ettikten sonra toplumsal boyutta yapılabilecekler bulunur. Gerçek bilgiyi içeren görsel veya video yoluyla bilgilendirici içerikler oluşturmak ve paylaşmak yapılabilecekler arasında bulunur. Bununla birlikte, sosyal ağlarda hesap sahibi ile iletişime geçerek yanlışı düzeltmesini istemek göz önünde bulundurulmalıdır. Web sitelerinde yazardan yanlışı düzeltmesi istenebilir ve medya kuruluşlarında ise yayın kurulu ile iletişime geçilebilir.

7-Dijital Okuryazarlığı Öğrenin

Dijital beceriler bütünü olarak görülebilecek dijital okuryazarlık; teknoloji okuryazarlığı, bilgi okuryazarlığı, medya okuryazarlığı gibi çeşitli becerileri kapsar. Aynı zamanda bilişsel, sosyolojik ve duygusal becerileri de kapsar. Dijital ortamlar aracılığıyla bilgiye ulaşmak, ulaştığı bilgileri eleştirel bakış açısı ile değerlendirebilmek, dijital araçlar yoluyla yeni mesajlar oluşturabilmek, dijital ortamları etkili, etik ve verimli bir şekilde kullanabilmek, fırsatlardan, yeniliklerden faydalanırken, tehlikelerin, risklerin ve tehditlerin farkında olmak dijital okuryazarlık becerileri geliştirmek açısından önemlidir.