Yazar(lar): Av. Hatice Nur KALAN

Avrupa Birliği 2020 yılında çevrimiçi çocuk ihmali ve istismarını önlemeye yönelik bir strateji belgesini onaylamıştır. [1] 2022 yılının mayıs ayında Avrupa Birliği Komisyonu, çocukların çevrimiçi istismarını önlemeye yönelik bir düzenleme önermiştir. [2] Bu yeni yasal düzenleme Avrupa Birliği ülkelerinin çevrimiçi ortamda çocuk istismarını tespit edip önlemek ve en başta bu girişimlerin meydana gelmesini önlemeyi amaç edinmiştir. Bu düzenlemenin 2026 yılının Nisan ayında yürürlüğe girmesi planlanmaktadır. [3]

Bu yeni regülasyon ile [4]:

• Zorunlu risk değerlendirmesi ve tespit mekanizmaları kurulacak.
• Tespit için daha güçlü önlemler alınacak.
• Yasaklı içeriğin kaldırılması için etkili yöntemler kurulacak.
• Raporlama mekanizmaları kurulacak ve güçlendirilecek.
• Çocuk Cinsel İstismarını Önlemeye ve Savaşmaya Yönelik AB Merkezi (EU Center To Prevent and Combat Child Sexual Abuse) kurulacak ve bu merkez internet hizmet sağlayıcıların daha etkili şekilde yasadışı içeriği tespit edip engellemesini sağlamak için gerekli bilgi ve beceriye ulaşmalarını yardımcı olacak.
• Mağdurların desteklenmesi sağlanacak.

Avrupa Birliği; teknoloji firmalarını denetlemek ve düzenlemek amacıyla Dijital Hizmet Yasası (DSA) ve Dijital Piyasa Yasası (DMA) çıkarmıştır. Bu yasalarda çocukların korunmasına yönelik maddeler de yer almaktadır ve teknoloji şirketlerinin çevrimiçi ortamda çocukların korunmasına yönelik sorumluluklarını arttırmaktadır.

Dijital Hizmet Yasası 28. maddesi, çocuklar tarafından kullanılabilen çevrimiçi platformların yüksek düzeyde güvenlik ve gizlilik sunması gerektiğini açıkça ifade etmektedir. [5] Dijital Hizmet Yasası 34. maddesi ile her yıl, büyük çevrimiçi platformlar ve büyük çevrimiçi arama motorları çocuklara yönelik olası tehditleri değerlendirmek ve tespit etmekle yükümlü hale getirilmiştir. Çocukların ve “trusted flagger” olarak adlandırılan güvenilir üçüncü kişilerin çocuklara yönelik uygun olmayan içeriği rapor edip kaldırılmasını sağlamasına yönelik raporlama sistemlerinin kurulması zorunluluk haline getirilmiştir.

ALMANYA

Almanya’da çocukların zararlı içeriklerden korunması Çocukların Korunması Kanunu (Jugendscutsgesetz) ile gerçekleşmektedir. Bu kanunda 2021 yılında yapılan değişiklikler ile, güncel teknolojik tehditler göz önünde bulundurularak kanun reforme edilmeye çalışılmıştır. Bu yeni düzenlemeler ile getirilen yeniliklerin bazıları şunlardır:

• Sosyal medya platformlarına çocukların belli içeriklerden korunmasını sağlamak için gerekli önlemleri alma yükümlülüğü getirilmiştir.
• Çocukların ve Gençlerin Korunması İçin Federal Merkez (Bundeszentrale für Kinder und Jugendmedienschutz) isimli bir devlet kurumu kurulmuş ve bu kuruluş özellikle internet servis sağlayıcıları ve sosyal medya platformlarını denetlemekle görevlendirilmiştir.
• Alınması gereken önlemler konusunda devlete önerilerde bulunmak için kurulacak kurumlarda ilk defa olarak gençlerin de yer alması sağlanmıştır. [6]

FRANSA

Fransa SREN Kanunu (Sécurité et Régulation de l'Espace Numérique ) isimli bir kanunu 2024 yılında uygulamaya geçirerek çocukların çevrimiçi istismarına yönelik bir düzenleme yapmıştır.

Bu kanunun getirdiği belli başlı yenilikler şunlardır:

• Pornografik içerik sunan sitelere girişin özellikle çocuk ve gençlerin girmesini engelleyecek şekilde olması ve bu sitelerin CNIL isimli devlet kuruluşu tarafından belirlenecek minimum standartlara uyması aksi halde 150.000 eurodan az olmamak koşuluyla para cezasına çarptırılması,
• Kurallara uymayan sitelere erişimin engellenmesi daha hızlı ve etkili bir şekilde gerçekleştirilmesi ve internet servis sağlayıcıları erişimin engellenmesi konusunda yükümlülüklerini yerine getirmezlerse 75.000 eurodan az olmamak üzere cezai müeyyide ile karşılaşması,
• Küçüklerin verilerinin sosyal platformlar tarafından depolanmaması konusunda daha sıkı yasal düzenlemeler getirilmesi. [7]

Fransa ayrıca 2024 yılında kabul edilen Yasa No. 2024-120 ile, “sharenting” olarak bilinen çocukların fotoğraflarının sosyal medyada aileleri tarafından paylaşılması konusuna da bir sınırlama getirmiştir. Bu yasa ile çocukların resimlerini paylaşmak için anne babalar birbirlerinin fikrini almak zorundadır. Bu yasa ile çocuklarının fotoğraflarını bilinçsizce paylaşan anne babalara da yaptırımlar getirilmiştir. [8]

İNGİLTERE

İngiltere 2023 yılında çıkardığı The Online Safety Act ile çevrimiçi ortamda çocukları korumayı amaç edinmiştir. Bu yasa ile sosyal platformlar ve arama motorlarına çeşitli yükümlülükler getirilmiştir. Bu yasa ile platformlara çocukların uygunsuz ve yasadışı içeriğe erişimlerini engelleme yükümlülüğü getirilmiş olup çocuklar ve ailelerine bir sorun ile karşılaştıklarında rapor edebilecekleri yollar konulması zorunlu hale getirilmiştir. [9] Bu yasaya uymayan platformlara ise, global satışlarının %10’u kadar ceza verilmesi öngörülmüştür.

AMERİKA BİRLEŞİK DEVLETLERİ(ABD)

ABD’de Protect Our Cildren Act ile çocuklara yönelik çevrimiçi ihmal ve istismarın engellenmesi ve cezalandırılması amaçlanmaktadır. Bu yasa ile 1988 yılında kurulan Internet Crimes Against Children Task Force Program (ICAC) kuvvetlendirilmeye ve delil toplama ve cezalandırma süreci hızlandırılmaya çalışılmaktadır. Bunun yanında eyalet düzeyinde de çeşitli yasalar ile çocuklar korunmaya çalışılmaktadır. Örneğin Kaliforniya Eyaleti 2024 yılında çıkardığı Protecting Our Kids From Social Media Addiction Act ile artık sosyal medya uygulamalarının çocuklara onları bağımlı yapacak ya da oyunu oynamasını sağlayacak içerikler göstermesini engelleyecektir.

AVUSTRALYA

Avustralya’da ise çocukların korunmasına yönelik 2021 yılında Online Safety Act yasalaştırılmış ve uygulanmaya başlanmıştır. Bu yasa ile esafety Commisioner isimli kurum çocukların çevrimiçi korunmasıyla görevlendirilmiştir. Bu yasa ile internet servis sağlayıcılarının sorumlulukları arttırılmıştır. Bu aşamada “Basic Online Safety Expectations” adlı bir gereksinim listesi oluşturulmuş ve internet servis sağlayıcıların bu gereksinimlere uyması aksi halde para cezası ile cezalandırılacağı hükme bağlanmıştır.

Özetlemek gerekirse bu yasa ile:

• Esafety Commisioner isimli düzenleyici kuruma içerik kaldırma konusunda daha geniş yetkiler verilmektedir.
• Düzenleyici kuruma internet servis sağlayıcılarını belli içeriklere erişimin engellenmesini talep etme konusunda yeni yetkiler verilmektedir.
• Basic Online Safety Expectations isimli gereksinim listesi internet servis sağlayıcıların uyması gereken gereksinimleri düzenlemektedir.
• İnternet hizmet sağlayıcıların düzenleyici kurumun taleplerine cevap vermesi gereken süreyi kısaltmaktadır. [10]

Kaynakça

[1]: EU strategy for a more effective fight against child sexual abuse, AB Komisyonu, 24/7/2020
[2]: Proposal for a REGULATION OF THE EUROPEAN PARLIAMENT AND OF THE COUNCIL laying down rules to prevent and combat child sexual abuse, AB Komisyonu, 11/5/2022
[3]: Prevention of online child sexual abuse, European Council
[4]: Legal Framework to protect children, AB Komisyonu
[5]: European Commission: Directorate-General for Communications Networks, Content and Technology, The Digital Services Act (DSA) explained – Measures to protect children and young people online, Publications Office of the European Union, 2023
[6]: Protecting Minors in Germany: The new Yout Protection Law, Independent Commisioner for Child Sexual Abuse Issues
[7]: SREN Law: Child Protection, Bird&Bird Insights
[8]: Te protection of cildren’s privacy in France: a reform of Image Rights Law, Humanium
[9]: Wat te Online Safety Act Does
[10]: Online Safety Act 2021 Fact Sheet, esafety Commissioner