Sosyal Medya ve Tüketim Kültürü

"Günümüzde tüketmek bir ihtiyaç haline getirilmiştir.”

Günümüzde İnterneti ve sosyal medya araçlarını kullanmanın önemli nedenlerinden birisi de bu platformlara has bir tüketim kültürünün oluşmuş olmasıdır.

Sosyal medyanın bireyleri etkileme, manipüle etme ve yönlendirme gibi bir gücü bulunur. Bu gücü sosyal medya araçlarına veren yine bireylerin kendisi olsa da, küreselleşen dünyada, çığ gibi büyüyen bir alışveriş ve tüketim kültürünün olduğunu görüyoruz. Ve bu durum giderek bireyleri ve toplumu daha fazla etkisi altına alıyor.

Kâr odaklı dev teknoloji şirketleri günümüzde bireylerin internet ve sosyal medyaya gönüllü olarak verdiği kişisel verilerini almakla yetinmiyor artık. Her ne kadar “ben temkinli davranıyorum, kişisel gizliliğime ve mahremiyete dikkat ediyorum” desek de, gerçek hayattaki günlük konuşmalarımız ve hatta konuşmadıklarımız dâhil (?) teknolojinin-şirketlerin gözetimi altında. Biraz evvel aile içinde konuştuğumuz fakat henüz arama motorlarında aramadığımız bir ürünün 5 dakika sonra sosyal medyada karşımıza reklam olarak çıkması rastlantı olamaz değil mi.

İnternetten ve sosyal medyadan çok uzakta “hiç konuşmadan” acıktığınız için markete gidip aldığınız bir krakerin, biraz sonra girdiğiniz sosyal medya platformunda, "bak bu aldığın şeyin daha pek çok çeşidi var" dercesine “peynirli” sinin karşınıza çıkmasını ise takdirinize bırakıyorum…

Sayısal birer veri olarak gözetleniyor ve dinleniyoruz ve bu anlamda elimizden düşürmediğimiz akıllı mobil cihazların, sosyal medya araçlarının hiç de masum olmadığını bilmek durumundayız.

Bugün hakkında bilgi edinmek istediğimiz, almak istediğimiz hemen her şeyi önce internet ortamlarında araştırıyor, videolar izliyor, blogları okuyor, yapılan yorumları ciddiye alıyor ve teknoloji tarafından yönlendiriliyoruz.

İzlediğimiz 5 dakikalık herhangi bir videoda bile en az bir adet reklama maruz bırakılıyoruz. Reklamın bitmesine son 30, son 15, son 5 saniye diye diye izlemek zorunda kaldığımız reklamların, tanıtımların haddi hesabı var mı?!

Dahası bu durum yeni medya haberciliğinde de geçerli bir durum. Haber videoları izlerken dahi, önce izlememiz gereken pek çok reklam vardır...

Dijital Fenomenlerin Etkisi

Baktığımız bütün ekranlarda, panolarda, bilgisayarda, telefonda, caddelerde ve sokaklarda, her yerde, her vesile ile her gün yüzlerce reklama ve pazarlama stratejilerine maruz kalıyoruz.

Özellikle fenomen, influencer denilen ve sosyal medya ortamlarında ünlü olan tanınır kişiler bu anlamda günümüzün “kanaat önderleri” konumuna gelmişlerdir. Bu kişiler toplumu, bir siyasetçiden, bir edebiyatçıdan çok daha fazla etkileyebilmektedirler. Özellikle genç kuşaklar, fenomen denilen kişileri akıl hocası gibi görmekte, dijital fenomenleri kendilerine rehber edinmektedir. Hemen her konuda onların fikirlerine başvurmakta ve onlar gibi olmaya çalışmaktadırlar.

Sosyal medyanın gücünü keşfeden ticari firmalar da fenomen denilen kişilere para karşılığı reklamını yaptırmakta ve böylece sosyal medya ortamlarından hedef kitlelerine çok daha kolay şekilde ulaşabilmektedirler.

Dijital fenomenleri ve sosyal medya ünlülerini takip eden bireyler de bilinçli veya bilinçsiz olarak bu tüketim ağının bir parçası olmaktadırlar. Dijital fenomenlere özenmekte, onlar gibi giyinmeye, onlar gibi görünmeye, onlar gibi yaşamaya ve onlar gibi düşünmeye çalışmaktadırlar. Onların sosyal medyada yansıttıkları hayata özenmeye ve böylece kendi gerçekliklerinden uzaklaşmaya başlamaktadırlar.

Ebeveynlerin sözlerinin etkisiz olduğu yerde, bir influencer veya sosyal medya ünlüsü pekâlâ genç hedef kitlesini istediği gibi yönlendirebilir. Bir akım oluşturabilir. Bir fikri empoze edebilir, bir ürünü, bir durumu veya bir kişiyi dakikalar içinde parlatabilirler.

Tüketim toplumlarında bireyler yaşamak için tüketmez, tüketmek için yaşar hale gelirler. Çünkü tükettikçe bir sosyal statü kazanılacağı, bir kimlik kazanılacağı inancı hâkim olmuştur. Bireyler kendilerini markalar yoluyla ifade etmektedir. X marka spor ayakkabısı olmadan bireyin spor yapmaya hakkı yoktur sanki veya Y marka otomobile sahip olmadan, birey kendisini asla o grubun üyesi gibi hissedemeyecektir(!)

Birey kişiliğiyle değil, kullandığı ve sahip olduğu eşyalarla, metalarla kendini konumlamakta ve tanımlamaktadır.

Bireyler sosyal medya ve bazı sosyal medya ünlüsü kişiler yoluyla tüketime
odaklandırılırlar. Bu duruma maruz kalan sosyal medya kullanıcısı bireyler de, hep daha fazlasına, bir üst modeline, daha yenisine, daha iyisine, en yenisine, en trendine ulaşmak için zamanlarını ve gelirlerini heba edebilmektedirler.

Bu durum hem olumlu hem de olumsuz olarak değerlendirilebilir. Fakat sosyal medyanın gücünü anlamak açısından bu durum kayda değer bir veridir.

Bireyler eğitici, ufuk açıcı, bireysel gelişimi için faydalı olacak hesapları ve bu özelliklere sahip kanalları, bilinçlendirici ve farkındalıklarını artıracak içerikleri ve sosyal medya ünlülerini elbette takip edebilirler.