Mahremiyet ve Dijital Mahremiyet Kavramları

Mahremiyet sözlükte “gizlilik” anlamına gelmektedir.

Mahremiyet bireylerin gizli kalması gerektiğine inandığı bilgileri içeren, herkes tarafından bilinmemesi gereken, kamuya açık olmayan, gizli olan bir alandır. Her birey için sınırları değişebileceğinden muğlaktır ve kendine ait ahlaksal kodlar içerir.

Mahremiyet genel olarak, başkalarıyla hangi yer, zaman ve koşullarda ne ölçüde ilişki ve iletişim kuracağımıza bizzat bizim karar verdiğimiz bir alan ve bu alan üzerinde sahip olunan hakkı ifade eder.

Mahremiyet aynı zamanda bir kimsenin, kendi hayatını başkalarıyla ne ölçüde paylaşacağını belirleme hakkına sahip olmayı da ifade eder.

Genel olarak mahremiyet, kişinin başkalarıyla paylaşma gereği duymadığı ve başkaları tarafından da bilinmesini istemediği gerçekler olarak da tanımlanmaktadır. Bu tanımlardan yola çıkarak, Dijital Mahremiyet kavramı da kişilerin dijital ortamlarda, nasıl davranacağı, nelerin kimlerle paylaşılıp, nelerin paylaşılmayacağı durumunu ifade eder. Dijital Mahremiyet, gerçek hayattaki mahremiyet kavramının, dijital ortamdaki boyutudur. Nasıl ki fiziksel hayatta gizli kalması gereken, kendimize ait özel alanlarımız var ise, dijital ortamlarda da yalnızca bize ait, özel alanlarımızın olması gerektiğini Dijital Mahremiyet kavramı ile ifade edebiliriz.

Sosyal Paylaşım Ağları ve Dijital Mahremiyet

Sosyal medyanın yoğun bir şekilde kullanılmaya başlanmasıyla birlikte, siber dünyada pek çok riskle karşı karşıya kalabiliyoruz. Kişilik haklarının ihlali, kişisel verilerin gizliliğinin önemi, dijital zorbalık, itibar suikastleri, dolandırıcılık faaliyetleri, pornografi ve pedofili, bedensel ve ruhsal sağlık sorunları ve dijital bağımlılık bunlardan yalnızca birkaçı…

Bu riskler gerek ebeveynler gerekse çocuklar için henüz çok yeni. Fiziksel dünyada bulunan tehditlere aşina olduğumuzdan kendimizi nasıl koruyacağımızı belirleyebiliyoruz buna karşın İnternet ortamlarında bulunan tehlikeli durumlar her geçen gün değiştiği ve arttığı için sendeleyebiliyoruz. Ve bu ortamların bilinçli bir şekilde kullanılması elimizde bulunan en büyük anahtar! Çünkü siber dünya öyle bir yer ki, fırsatlarını ve faydalarını ancak “bilinçli, doğru ve sorumlu bir kullanım” ile sunuyor.

Sosyal medya günümüzde pek çok amaç için ve en yoğun kullanılan mecraların başında geliyor. Düşüncelerin paylaşımı, iletişim, e-ticaret, haberleşme, bilgiye erişim ve daha pek çok sebep ile kullanılan sosyal medyanın “çok hızlı ve çok etkileşimli iletişim olanağı” sunması kullanım oranlarını artıran en önemli faktörlerden.

İnternet teknolojilerinin gelişmesi ve Web 2.0 teknolojisi ile birlikte geçmişe oranla ucuzlayan teknolojik akıllı cihazlar bireylerin, internet ortamlarında daha fazla zaman geçirmelerine sebep olmuş, kendi düşüncelerinden, kendi fotoğraflarından ve kendi çektiği video kayıtlarından oluşan içeriklerini oluşturmalarına olanak sağlamıştır.

Sosyal medya ve internet ortamlarının bu gelişen yapısının da etkisiyle ve kullanıcıların aynı zamanda birer dijital içerik üreticisi olmasıyla “dijital mahremiyet” sorunu ya da kavramı ortaya çıkmıştır. Mahremiyet temelde;

• Mekân mahremiyeti: Kişiyi çevreleyen fiziki alan
• Kişi mahremiyeti: Yaşam hakkı
• Bilgi mahremiyeti: Kişiye ait bilgilerin korunması, olmak üzere üç alanda incelenebilir.

Çocuklarımızın Dijital Mahremiyetini Nasıl Koruyabiliriz?

Aile hayatını, aile hukukuna ait konuları, evi, ev halini, kişinin bedenini de ifade eden mahremiyet, bugün dijital ortamlarda çocuklarımızı ilgilendiren konuların başında geliyor. Çocukların dijital ortamlarda herkesten daha fazla korunmaya ihtiyaçları ve hakları vardır. Çocuklarımızın İnternet ortamlarında, zihinsel olarak hazır olmadıkları durumlarla, zararlı içeriklerle ve kötü niyetli kişilerle karşılaşmalarını engellemek için ebeveynlerin, çocuklara interneti doğru kullanma bilincini vermeleri gerekiyor.

Peki, ebeveynler bu konuda ne yapabilir:

• İnternet ortamlarında yapılan paylaşımlar üzerinde tam kontrol sahibi olunmalıdır. Bireyler neyi, nerede, ne için paylaştığını bilmelidir.

• Yapılan paylaşımın amacı nedir? Yapılan paylaşım ile toplumsal bir fayda sağlanacak mıdır? Yapılan paylaşımın olumlu-olumsuz ne gibi sonuçları olabilir? Gibi soruların yanıtı düşünülmelidir.

• Ebeveynler çocuklarına mahremiyet bilincini vermeli ve internet ortamlarında da bu bilinçle hareket edilmesini öğütlemelidir. Her bilgiyi paylaşmamak, sosyal medyada ve internet ortamlarında yabancılarla iletişim kurmamak, tanımadığı kişilerle arkadaş olmamak, onlara fotoğraf ve özel bilginin paylaşılmamasını öğütlemek çocukların mahremiyet bilincinin kazanılması açısından çok önemlidir.

• Sosyal medya mecralarında çocukların mahremiyetini ihlal eden fotoğraflar ve videolar paylaşılmamalıdır. Bu tür içeriklerin, çocuk istismarına, çocuk pornografisine yol açacağı ve Pedofiller tarafından kullanılacağı unutulmamalıdır.

• Aile ve ev hayatına ilişkin bilgiler, fotoğraflar ve videolar mümkün olduğunca paylaşılmamalıdır. Ebeveynler, iyi bir dijital ebeveyn olmanın yollarını anlatan grafiğe buradan ulaşabilirler: Dijital Ebeveyn Olmak İçin 7 Adım

• Ebeveynler sosyal medyada çocuklarına ilişkin hiçbir bilgiyi paylaşmamalıdır. Gidilen okul, yaşanılan ev, vakit geçirilen park veya kafe, kişilerin erişime açık konum bilgisini sağlayacağından bu bilgilerin kesinlikle paylaşılmaması gerekir.

• Sosyal medyayı, beğenilme, like alma, takipçi artırma gibi amaçlar uğruna bilinçsiz kullanmak, bireyleri zamanla psikolojik hastalıklara (depresyon vb.) uğratabilmektedir.

• Sosyal paylaşım ağları “gizlilik ve güvenlik” ayarları yapılarak kullanılmalıdır. “Herkese açık” paylaşımlar yapmaktan kaçınılmalıdır.

• Ebeveynler Güvenli İnternet Merkezi tarafından hazırlanan, çocukların dijital ortamlarda nasıl güvende kalacaklarını anlatan "Dijital Mahremiyet Rehberini" inceleyebilir, konuyla ilgili bilgi sahibi olabilirler.

Ebeveynler, internet ortamlarında hem kendi mahremiyetleri hem de çocukların mahremiyetleri hakkında bilgi sahibi olmalıdır. Mahremiyet aynı zamanda “sınırların” belirgin olması anlamına gelir. Kendi sınırlarını bilen, sosyal medyada paylaşım yapmadan önce düşünen, neyi, neden, nasıl paylaştığını bilen ve paylaşım yaparken “sosyal faydayı” gözeten bilinçli çocuklar yetiştirmek dijital çağda ebeveynlerin en önemli görevlerindendir.

İnterneti ve sosyal medyayı çocukların kullanımına yasaklayamayacağımıza göre, çocuklarımızı çevrim-içi istismardan, uluslararası pedofili şebekelerinden, pornografi sektöründen ve dahası internetin bilinmeyen karanlık yüzünden korumanın bilinen başka bir yolu da gözükmemektedir.

Dijital Mahremiyet Rehberi'ne ulaşmak için:
Dijital Mahremiyet Rehberi

İyi bir Dijital Ebeveyn Olmak İçin 7 Adım