Dünya Sağlık Örgütü tarafından, Covid-19 Pandemisi olarak ilan edilen süreç sonrası dijital teknolojiler yoğun bir şekilde kullanılmaya başlanmıştır. Eğitimin çevrimiçi ortamlara taşınması, çevrimiçi oynanan oyunların yükselişi, iletişim, alışveriş ve bilgiye erişim gibi ihtiyaçların büyük oranda dijital ortamlarda yapılmaya başlanması çocuklardan, yetişkinlere kadar, her yaştan bireyi etkilemiştir. Pandemi şartlarının, bütün bireylerin hâlihazırdaki dijital alışkanlıklarını kalıcı hale getirmesi ve çoğaltması ise bu alanların daha dikkatli, daha bilinçli ve güvenli bir şekilde kullanılmasını çok daha kritik bir hale getirmiştir.

Özellikle çocukların, dijital teknolojilerin hızla geliştiği bir zamanda ve internet kullanımının bir tercihten ziyade bir mecburiyete dönüştüğü günümüz şartlarında büyüyor olmaları, onların dijital ortamlarda çok daha fazla zaman geçirmelerine sebep olmaktadır. Bu durum, çocukların çevrimiçi ortamlarda korunmalarını ve interneti doğru kullanma alışkanlıkları edinmelerini adeta zorunlu kılmıştır.

Çocuklar günümüz şartlarında, bilgiye dijital ortamlardan erişmekte, araştırma yapmakta, arkadaşları ile çevrimiçi ortamlarda dijital oyunlar oynamakta, yeni tanıştıkları arkadaşları hakkında, sosyal ağlar yoluyla bilgi edinmekte, dijital ortamlarda sosyalleşmekte, internet ve sosyal medya platformları aracılığı ile pek çok içeriğe ulaşmakta ve çoğunlukla da bu ortamlar yoluyla zararlı içeriklere maruz kalmaktadırlar.

Çocukları ve gençleri çepeçevre saran ve giderek daha çok büyüyen bu dijital, sanal dünyayı, bilinçli ve güvenli bir şekilde kullanmalarını sağlamak ise her durumda ihmal edilmemesi gereken konuların başında gelmektedir.

Bilgiye erişmek bugün, dijital ortamlar marifeti ile her zaman olduğundan çok daha hızlı ve çok daha kolay bir şekilde gerçekleşmektedir. Arama motorlarına yazılan tek bir kelime ile aranılan bir konu, durum, kişi hakkında sayısız bilgiye erişmek mümkün olmaktadır. Fakat asıl mesele bundan sonra başlamaktadır.
Enformasyon kanallarının bunca çokluğu karşısında erişilen bilgilerin veya içeriklerin hangisi doğru, hangisi gerçek, hangisi güncel, hangisi güvenilir olandır?! Hangi içerik, hangi amacı taşımakta, erişilen bilgiler kişiyi nereye götürmek istemektedir?! Platformun yayın politikası, kaynak kim veya nedir?!

İnternet, bilgiye erişim konusunda büyük kolaylıklar sağlarken, güvenilir kanallara erişebilmek, güvenilir platformları ve içerikleri seçebilmek ve var olan dijital tehlikeleri fark edebilmek, kullanıcılara düşen bir beceri olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu, aynı zamanda, Dijital Okuryazarlığın temel adımlarından biridir. Kişilerin medya mesajlarını yorumlama ve farkındalık oluşturmasını sağlayan bir bakış açısıdır.

Bu sebeple çocuklar, çevrimiçi ortamlarda korunmaya, bilinçlenmeye ve rehberliğe her zaman muhtaç durumdadırlar.

Günümüzde dijital medya ortamlarında bulunan içerikler, tıklanma, çok fazla paylaşılma ve okunma- izlenme gibi, nitelikten uzak, nicel özellikler ve ticari kaygılar üzerine kurulmuştur. Kullanıcıların içeriği arama, izleme ve paylaşma verilerine göre, konular analiz edilmekte ve verilen reklam sayısına göre arama motorlarında ilk sıralarda yer alabilmektedir. Bu durum da, internetten erişilen bir bilginin ve her şeyin her zaman için teyit edilmeye muhtaç olduğunu ve erişilen bilgiye-içeriklere ve web sitelerine-uygulamalara hemen güvenilmemesi gerektiğini gösterir.

Dijital medya ortamlarının bu yapısı sebebi ile çocuklar, internette araştırma yaparken veya sosyal medya platformları üzerinden yönlendirildikleri ve eriştikleri bir bilgi ve bu ortamlarda karşılaştıkları kişiler vasıtası ile pek çok tehlike ile karşılaşabilme potansiyeline sahiptir:

• Çevrimiçi istismar
• Siber zorbalık
• Şiddeti yücelten ve şiddete yönlendiren içerikler
• Müstehcen içerikler ve görüntüler
• Zararlı öğeler içerebilen dijital oyunlar (korkutan öğeler, oyun içi satın alınabilen öğeler, indirilebilen öğeler, İslamofobik öğeler gibi.)
• Aslında zararsız gibi gözüken fakat içeriğinde çocukların bedensel, zihinsel ve ruhsal gelişimleri için son derece zararlı olan yayınlar
• Manipülatif içerikler ve söylemler
• Uyuşturucuyu, intiharı ve kumar gibi zararlı alışkanlıkları özendiren yayınlar ve içerikler
• Nefreti, ayrımcılığı ve ırkçılığı körükleyen ve yayan söylemler
• Toplumun milli ve manevi değerlerini hedef alan, Türk aile yapısını bozmaya ve yıpratmaya yönelik söylemler ve içerikler ve daha nicesi, dijital tehlikelerin başında gelmektedir.

Bütün bu zararlı içeriklerin, kimi zaman çocukların karşısına, internette aradıkları her hangi bir konu, yaptıkları bir araştırma üzerine, hiç farkında olmadan, eğlence kisvesi altında ve beklemedikleri bir anda çıkabilmekte olduğu unutulmamalıdır. Ödev yapmak amacıyla yapılan bir araştırma, oyun oynarken çevrimiçi olarak başlayan bir mesajlaşma, eğlenceli gibi görünen bir video, internette düşünülmeden paylaşılan bir fotoğraf, paylaşılan kişisel bir veri, yapılan bir yorum, tanınmayan bir kişiden gelen bir e-posta, özellikle çocuklar ve gençlerde geri dönüşü olmayan büyük kayıplara sebep olabilmekte ve tahmin edilemez zararlar doğurabilmektedir.

Dijital Ortamlarda Alınabilecek 13 Tedbir

Gerek çocukların gerekse ebeveynlerin dijital güvenliğinin korunması adına, aşağıda sayılanlara dikkat etmeleri muhtemel zararların önlenmesi adına yararlı olacaktır:
1- Dijital ortamlarda bulunan içeriklerin çocukların yaşına uygun olup olmadığı son derece önemlidir. Çocuklar yaşlarına uygun olmayan içeriklere maruz kaldıklarında pek çok açıdan zarar göreceklerinden özellikle ebeveynler bu konuda hassasiyet göstermelidir.
2- Dijital ortamlarda bulunan bilginin salt bilgi olmadığı göz önünde bulundurulmalı, manipülasyon amacı taşıyıp taşımadığı ve yorum bulunup bulunmadığı kontrol edilmelidir.
3- Dijital ortamlarda hızla yayılan dezenformasyona ve bilgi kirliğine karşı, doğrulama mekanizmaları kullanılmalı, bilginin kaynağı sorgulanmalı ve kaynağı olmayan veya güvenilir olmayan kaynaktan gelen bilgilere itibar edilmemelidir.
4- İnternetten alışveriş yaparken, çevrimiçi alışveriş yapılan sitenin 3D Güvenli Ödeme yönteminin ve SSL Sertifikasının olup olmadığı kontrol edilmelidir.
5- Kişisel verilerin işlenmesine ilişkin aydınlatma metinleri okunmalıdır.
6- Bir linke tıklamadan önce, linkin dolandırıcılık amacı taşıyan sahte bir link olabileceği ve/veya linkin zararlı yazılımlar bulaştırabileceği göz önünde bulundurulmalı, dikkatli olunmalıdır.
7- Sosyal medya kullanırken gizlilik ayarları özelleştirilmeli, herkese açık paylaşımlar yapmak konusunda hassas olunmalıdır.
8- İnternetten yapılan çevrimiçi alışverişlerde, alışveriş yapılan sitelere sosyal medya hesapları ile giriş yapılmamalıdır.
9- Kullanmak istenilen uygulamanın hangi kişisel verilere erişim izni istediğine dikkat edilmelidir. Gizlilik ve güvenlik politikasını ihlal eden erişimlere izin verilmemelidir.
10- Gerçek hayatta olduğu gibi, dijital ortamlarda da mahremiyet kurallarına önem verilmelidir.
11- Teknoloji ve oyun bağımlılığı riski internet kullanan herkesi tehdit etmekte, bu durumdan özellikle çocuklar daha fazla etkilenmektedir. Ebeveynler kendileri ve çocukları için bilinçli ve güvenli internet kullanma alışkanlıkları edinmelidir.
12- Zararlı dijital oyunların farkında olunmalıdır. Ebeveynler, dijital oyunları çocukların yaşlarına uygun olarak seçmeli ve oyunların içeriğindeki görsel, işitsel ve tüketime yönlendiren çevrimiçi satın alma gibi ögelerin olup olmadığını kontrol etmelidir. Bu tür içeriklerden çocuklar korunmalıdır.
13- Uzun süre aynı parola kullanılmamalıdır. Büyük- küçük harf, sayı ve sembollerden oluşan, tahmin edilmesi zor şifreler oluşturulmalı ve her platform için farklı şifreler kullanılmalıdır.