İnternet ve sosyal medya ortamlarının çocuklar, aileler ve gelecek nesiller üzerinde hâlihazırda oluşturduğu ve oluşturacağı etkilerin neler olduğu bugün dijitalleşme yolunda ilerleyen bir toplum için en önemli konuların başında geliyor. Dijitalleşme ile yaşanan değişimlerden olumlu olarak etkilenmek, toplumsal farkındalığımızın artması ile alınacak tedbir ve iyileştirmelerden geçiyor.

Kullanımı ve etkinliği her geçen gün artan sosyal medya mecraları, e-ticaret siteleri, oyun platformları, yeni medya araçları, bu ortamlarda karşılaşılabilecek risklerin şeklini ve sayısını da artırıyor. Kişisel verilerin korunması, dezenformasyon, dolandırıcılık faaliyetleri, mahremiyetin korunması, siber zorbalık, fiziksel ve psikolojik sorunlar, e-hastalıklar, bağımlılık, çocuk pornografisi ve pedofili gibi pek çok risk barındıran İnternet ortamlarında, “Çevrim içi İstismar ve Mahremiyetin İhlali çocuklarımızı tehdit eden tehlikelerin başında geliyor.

Günümüzde çocuklar İnternet ortamlarında değişik yollarla; gizliden veya açıktan, fiziksel, zihinsel, ekonomik ve cinsel olarak çok çeşitli istismarın ve ihmalin kurbanı olabiliyorlar. Çocuğun ebeveyni, yakını veya bir yabancı tarafından yapılabilen istismarlardan, zaman zaman basına yansıyan üzücü olaylarla da haberdar oluyor ve dijital platformlar yoluyla gerçekleşen bu istismarları daha net görebiliyoruz. Geçtiğimiz günlerde Amerika merkezli bir e-alışveriş sitesinde, çocuk ticareti yapıldığına dair kanıtlar, iddiaları doğrular nitelikte idi. "Wayfair Skandalı" olarak çok konuşulan bu olay bu konuda yaşanan ilk olay değil. Çocukların cinsel olarak istismar edildiği, korkunç şekillerde işkenceye uğradığı, Pedofillere pazarlandığı Pizzagate Olayı da, dünya çapında çok konuşulan çocukların çevrim içi yollarla nasıl istismar edildiklerini gösteren olaylardan. Yaşanan bu olaylar, çocuklarımızın bugün dijital ortamlarda nasıl tehlikelerle karşı karşıya kalabileceklerinin de en büyük kanıtı.

Ebeveynler Sosyal Ağlarda Çocuklarının Fotoğrafını Paylaşmamalıdır

Sosyal medyayı yoğun bir şekilde kullanan bazı anneler, çocuklarının doğdukları andan itibaren her anını, sosyal medyada fotoğraf, hikâye, video vb. yollarla kamuya açık olarak paylaşıyorlar.

Sosyal medya platformlarında “fenomen anne”, “Instamom” olarak kavramsallaşan bu eylemlerde, anneler çocukları üzerinden ekonomik çıkar sağlama yoluna gidiyor ve böylece çocuklarını çok yönlü olarak istismar etmiş oluyorlar. Bu durum, bazen bilinçsiz bir şekilde sadece takipçi artırma ve beğenilme (like alma) amacı için yapılırken çoğu zaman da bilinçli bir şekilde, reklam, tanıtım ve pazarlama stratejileri doğrultusunda, çocuğun masumiyeti ve bedeni üzerinden sadece maddi kazanç ve ün kazanmak amacıyla yapılıyor. Böylece çocuklarını gelir kapısına dönüştüren pek çok sosyal medya fenomeni anne, para için çocuklarının masumiyetini, güvenliğini ve psikolojisini hiçe sayarak kendi çocuklarının geleceğini kendi elleriyle karartabiliyor.

Fenomen anneler, sosyal medyada çocuklarının fotoğraflarını diğer paylaşımlara oranla daha fazla yapıyorlar. Çoğunlukla çocuklu anneler tarafından kullanılan bu hesaplar, çocuk istismarcıları tarafından çocuklara ulaşabilmek için kullanılabiliyor. Sosyal medyada çocuğunun fotoğraflarını paylaşan anneler çocuklarını ekonomik istismara uğratmanın yanı sıra, çocuğun mahremiyet hakkını ihlal ediyor ve suç işlemiş oluyor. Çocuğun rızası ve bilinci dışında, anne tarafından yapılan bazı eylemler, hem çocuk psikolojisi üzerinde hem de bu paylaşımı gören bireyler üzerinde olumsuz duygu ve düşüncelere sebep olabiliyor. Örneğin, kız çocuklarına yaşlarına uygun olmayan kıyafetler giydirme, onlara makyaj yapma, ağır ve abartılı bir şekilde süsleme, çocuğun mayolu ve çıplak bedenine vurgu yapan paylaşımlar yapma ve sırf bu amaçlar için konsept oluşturma gibi davranışlar, çocuğu nesneleştirerek, bir pazarlama aracına dönüştürmektedir. Çocuğun pek çok açıdan istismar ve ihmal edildiğinin de kamuya açık bir göstergesidir.

Bütün bu sebeplerden, İnternet ve sosyal medya ortamlarında her zaman için, istismarcıların, kötü niyetli kişilerin ve Pedofillerin varlığı göz önünde bulundurulmalıdır. İnternette çocukların mahremiyetini ihlal eden fotoğraf paylaşımları yapmaktan kaçınılmalıdır.

Ebeveynler Ne Gibi Önlemler Alabilir?

• Ebeveynler, çocukların uyudukları odada, akıllı telefon, bilgisayar, tablet gibi başkalarıyla iletişim kurabilecekleri cihazlar bulundurmamaya özen göstermelidir.

• Ebeveynler dijital ortamlarda kötü niyetli kişilerin, istismarcıların, pedofili ve pornografi tehlikesinin varlığını göz önünde bulundurmalı ve çocuklarının mahremiyetini ihlal eden fotoğraflarını paylaşmaktan kaçınmalıdır.

• Çocuğun ziyaret edeceği web siteleri, izleyeceği video kanalları ebeveynleri tarafından dikkatlice kontrol edilmeli ve belirlenmelidir. Çocuklar İnternette rastgele içeriklerle baş başa bırakılmamalıdır.

• Çocuk, erişim sağlayacağı web sitelerinin hangileri olabileceği, yaşına uygun olup olmadığı konusunda ebeveynleri tarafından bilgilendirilmelidir.

• Ebeveynler çocukları için, “İnterneti kullanım amaçları” belirlemelidir. Araştırma, eğitim, oyun vb. gibi. Amacı dışında İnternet kullanımına sınır getirilebilir.

• Çocuğa ebeveynleri tarafından çevrim içi mahremiyet bilinci verilmelidir. Çocukların Dijital Mahremiyeti hakkında https://www.guvenliweb.org.tr/haber-detay/cocuklar-icin-dijital-mahremiyet-rehberi-hazirlandi yazımıza göz atabilir, bilgi ve tavsiyelere erişebilirsiniz.

• Ebeveynler sosyal medya platformlarında karşılaştıkları zararlı içerikleri şikâyet etme süreçlerinin nasıl olduğuna https://www.guvenliweb.org.tr/blog-detay/cevrimici-cocuk-istismari-icerikleri-ile-nasil-basa-cikabiliriz yazımızdan ulaşabilirler.

• Çocuğa tanımadığı kişilerle webcam ile konuşmaması, fotoğraflarını ve kişisel bilgilerini paylaşmaması gerektiği anlatılmalıdır.

• Ebeveynler, çocuklarının dijital mecralar yoluyla edindikleri arkadaşlarından haberdar olmalıdır.

• Ebeveynler çocukların cinsel istismarı konulu bir durumla karşılaştıklarında İnternet Bilgi İhbar Merkezi’ne https://www.ihbarweb.org.tr/ ihbarda bulunabilirler.

• Ebeveynler, çocuklarını İnternet üzerinden gelebilecek zararlardan korumak için Aile ve Çocuk Profilinden oluşan Güvenli İnternet Hizmetini https://www.guvenlinet.org.tr/ tercih edebilirler.

• Ebeveynler Güvenli İnternet Merkezi tarafından hazırlanan, çocukların dijital ortamlarda nasıl güvende kalacaklarını anlatan Dijital Mahremiyet Rehberini inceleyebilir, konuyla ilgili bilgi sahibi olabilirler.

• Dijital ortamları güvenli, etkin ve farkındalıkla kullanmanın anahtarı, paylaşımlarda neyi, neden, nasıl, ne için gibi soruların düşünülmesi ve en önemlisi “sosyal faydanın” gözetilmesidir. Yapılan paylaşım, bireyin kendisine, diğer bireylere ve topluma fayda sağlayacak mıdır?