Teknolojik araçların kullanımının giderek artması, kullanım yaşının düşmesi, ailelerin teknolojik aletler konusunda denetimsiz davranmaları bu aletlerin avantajlarını dezavantaja çevirerek olumsuz sonuçlar doğurmasına neden olmaya başlamıştır. Günün büyük bir bölümünü teknolojik araçların başında geçiren çocukların kendini ifade edemeyen ve asosyal bireyler haline gelmeleri olumsuz sonuçlarından yalnızca biri olmakla birlikte aile içi iletişimi ve yüz yüze iletişimi de olumsuz yönden etkilemektedir. Gün geçtikçe kişilerin teknolojik cihaz sahipliği artmış, bilgisayar, akıllı telefon, tablet gibi cihazların kullanımı çeşitlenmiş ve ulaşılabilirliği oldukça küçük yaş gruplarına kadar düşmüştür. Teknolojik araçlar vasıtasıyla ulaşılan içerikler bilgiye kolay erişim ve içeriklerin kalitesine bağlı olarak problem çözme, kişisel gelişimi destekleme gibi faydaları sağlarken diğer bir taraftan aşırı ve bilinçsiz kullanımı kişisel becerilerin gelişiminde olumsuz etkiye sahip olabilmektedir.

Dijital mecraların getirdiği avantajlar ve dezavantajlar düşünüldüğünde çocukların medya kullanımları ve medya okuryazarlığı noktasında ne derece bilinçli oldukları ebeveynler tarafından üstünde durulması gereken bir konu olmaktadır. İngiltere‘nin telekom, televizyon, radyo ve posta endüstrilerini düzenleyen kurumu olan OFCOM (Office of Communications) İngiltere’deki çocukların medya kullanım alışkanlıkları ve medya okuryazarlığına dair verileri ortaya koyduğu, çocukların medyaya erişimleri ve kullanımları hakkında bilgilere yer verdiği “Çocukların Medya Kullanımı ve Tutumları Raporu” 30 Mart 2022 tarihinde yayınlanmıştır. Rapor içerisinde ebeveynlerin çocuklarının medya kullanımları hakkında hangi görüşleri benimsedikleri ve takip stratejileri, kullanım sınırlamalarından da bahsedilmektedir.

Raporda yer alan bilgilere göre, çocukların neredeyse tümünün %99 oranla çevrimiçi oldukları ve %72 oranda cep telefonu, %69 oranda ise tablet kullandıkları görülmektedir. Kullandıkları popüler uygulamalar arasında ise Youtube ve Tiktok gibi video paylaşım platformları yer almıştır. 13 yaşın altındaki çocukların çoğunluğunun en az bir sosyal medya uygulamasında kendi profili bulunmakla birlikte; 5-7 yaş çocukların ebeveynlerinin %33'ü çocuklarının kendi profili olduğunu, 8-11 yaş ebeveynlerin ise %60'ı bir profilleri olduğunu dile getirmiştir. 8-17 yaşlarındaki on çocuktan altısından fazlası, bazı uygulamalarda birden fazla profile sahip olduklarını söylemiştir (%62). Bu durum için gerekçeleri ise yalnızca ebeveynleri veya arkadaşlarının görebilmeleri için tek bir profile sahip olmaları olmuştur. 16 yaşından küçük çocuğa sahip ebeveynlerin 10’undan 7’si çocuklarının internette karşılaşabileceği şiddet, kaba dil gibi rahatsız edici içeriklerden endişe duyduklarını dile getirmişlerdir. Çocukların çevrimiçi oyun oynama durumlarına bakıldığında, çevrimiçi oyun oynayan 8-17 yaş arası çocukların %36’sının oyunları tanımadıkları kişilerle oynadığı, %16’sının ise tanımadıkları kişilerle oyunların çevrimiçi sohbet özelliği aracılığıyla sohbet ettikleri belirlenmiştir.

Teknoloji aracılığıyla çocukların zorbalığa maruz kalma ihtimallerinin daha yüksek olması kaçınılmaz bir durum olmakla birlikte 8-17 yaş arası çocukların %84’ü çevrimiçi ortamda zorbalığa maruz kaldıklarını ifade etmişlerdir. Kendilerini koruma adına sosyal medyada insanları engelleme en çok yaptıkları davranışlar arasında yer almakta ve bu konuda farkındalığına sahip oldukları görülmektedir. Çevrimiçi raporlama özelliğinin nasıl kullanılacağını bilenler ise yalnızca % 32’lik bir bölümü oluşturmaktadır. Ebeveynlerin çocuklarının güvenliğini korumaları noktasında güvenliklerini artıran teknik araçlar ve kontroller konusunda yüksek düzeyde farkındalıklarının olduğu ve bu oranın %91 olduğu belirtilmektedir. Bu farkındalığa kıyasla on kişiden yedisinin yalnızca bu araçlardan herhangi birini kullandığı görülmekte, en yaygını ise hemen hemen birçok cihazda yerleşik halde bulunan ebeveyn denetimleri olmaktadır. Ebeveynlerin % 40’ı ise çocuklarının ekranlar karşısında geçirdikleri vakti kontrol etmekte zorlandıklarını ifade etmişlerdir.

Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu Güvenli İnternet Merkezi’nin 2021 yılı içinde başlattığı ve Türkiye'deki çocukları ve ebeveynlerini kapsayan “Türkiye'deki Çocukların ve Ebeveynlerin Bilinçli ve Güvenli İnternet Kullanım Deneyim ve Alışkanlıkları" araştırma sonuçlarına göre ise toplamda 8-16 yaş arası çocukların %41’inin akıllı telefon sahibi olduğu görülmüştür. Bununla birlikte çocukların internette eğlenme amaçlı video izleme oranları % 64,4 olarak belirlenmiş, çocukların bilgi paylaşma ve üretme noktasında geride durdukları daha çok tüketici konumda oldukları göze çarpmıştır. Ebeveynlerin çocuklarının internet ortamındaki risklere karşı farkındalıklarına bakıldığında büyük bir bölümünün çocuklarının internette karşılaştıkları risklerden haberdar olmadıkları, sağladıkları denetimin yalnızca çocukların internette geçirdikleri sürelere yönelik kısıtlamaların olduğu ve %72,4’lük bir bölümü oluşturduğu söylenebilmektedir. Verilerden hareketle çocukların internet ortamında karşılaştıkları sıkıntılı durumları ise arkadaş ya da anne ile paylaştıkları dikkat çekmektedir.

Yayınlanan araştırma raporlarının sonuçlarına genel olarak bakıldığında, medya araçlarının kullanımının giderek arttığı ve erişimin çok küçük yaşlara düştüğü görülmektedir. Çocukların ve gençlerin TikTok, Youtube gibi video paylaşım platformlarında da fazlaca vakit geçirmeye başladıkları aşikârdır. TikTok vb. uygulamalar kullanıcıların yeni içerikleri görebilmeleri için algoritmalar kullandığından, uygunsuz veya üzücü videolarla karşılaşılması bir hayli kolay olabilmektedir. Yine araştırma sonuçları göz önünde bulundurulduğunda, çocukların medya kullanım alışkanlıklarının tespitinde ebeveyn denetimlerinin yeterli düzeyde olmadığı ya da ebeveynlerin çocukların ekranlarla geçirdikleri vakti kontrol etme noktasında yeterli bilince sahip olmadıkları anlaşılmaktadır. Ebeveynlerin çocuklarının dijital cihazlara sahip olma yaşları, dijital cihazları kullanırken nelere dikkat ettikleri, olası risklere karşı geliştirdikleri tutum ve davranışlar çocukları büyük ölçüde etkilemektedir. Çocukların teknoloji kullanırken geliştirdikleri davranışların ebeveynlerin yansıttıkları tutum ve davranışlar ile benzer olması kaçınılmazdır.

Sonuç olarak, ebeveynlerin çocukların internette karşılaşabileceği şiddet, müstehcenlik, kaba dil gibi rahatsız edici içeriklere karşı endişe duymalarının tek başına bir şey ifade etmediği, hem risklerin azaltılması noktasında hem de çocukların internet ortamında sadece tüketen değil üreten olmaları noktasında ebeveyn denetim ve kontrolünün kilit rol oynadığı anlaşılmaktadır. Özellikle çocukların ekran faaliyetleri gözlemlenmeli, kullandıkları uygulamaların yaşa uygunluğu kontrol edilmeli ve güvenlik ayarları mutlaka yapılmalıdır. Çocuklarının dijital araçlara olan bağlılıklarının önüne geçebilmek için ise sosyal faaliyetlere yönlendirilmeleri ve özellikle tatil dönemlerinde ekran kullanımlarının sıklaşması nedeniyle ebeveyn denetimlerinin daha sıkı tutulması önem arz etmektedir.