Bilinçaltı Teknikler Nelerdir?

Bilinçaltı tekniklerinin birçok yöntemi olmakla birlikte en çok kullanılanları zemine yayma, görüntü yedirme ve doğal perdelemedir. Bunun gibi gizleme teknikleri kullanılarak, verilmek istenilen mesajlar bilinçaltına empoze edilmektedir. En başarılı bilinçaltı mesajlar ise imajların iç içe geçtiği ve algı yanılmalarının bulunduğu görsellerden oluşan mesajlardır.. Bilinçaltı mesajın verileceği imaj veya kelimenin doğal ya da yapay zemininin tamamının dokusu ile birleştirilmesi ya da zeminle aynı doku, renk, ışık ve kontrast ayarları verilerek yapılan gömme işlemleri bu sebeple oldukça başarılı olmaktadır. Bilinçaltı mesaj verirken görsellerde kullanılan başka bir yöntem de harf, rakam veya kıvrımlı şekiller yeniden tasarlanarak gizli mesaj verilmektedir. Verilen mesajların farkına varabilmek için bu konuda bilinçlenmek gereklidir.

Olumsuz içerikli olan yapımların içerisinde bulunan riskler ile ilgili Gençlik ve Spor Bakanlığı’nın yürüttüğü “Farkındayız” Projesi bilinçlendirme ve farkındalık sağlamak amacıyla yapılmış bir projedir. Proje kapsamında oluşturulan web sitesi (farkindayiz.gov.tr) de oldukça bilgilendiricidir. İnternetteki zararlı içerikleri tarayarak, sosyal medyada kontrolsüz kullanım veya görsel yayınlarla ilgili olumsuz örnek teşkil eden içerikleri bularak yayınlamaktadır. Proje, dijital dünyanın risklerine ve tehlikelerine karşı farkındalık oluşturma hedefine odaklanıp “ Sen de FARK ET!” mottosuyla hareket eder ve bizler için 25.kareyi gün yüzüne çıkarmaktadır.

Peki 25. Kare Nedir?

İzlediğimiz filmler ve videolar25 eşit kareden oluşmakta ve insanların ekranda gördükleri bu parçaların toplamı olduğu bilinmektedir. İnsanlar bu karelerin 24 tanesini görür fakat 25.kareyi gözlerimiz henüz seçemeden bilinçaltına iter. Bilinçaltı ise bu 25. karenin farkındadır ve karar verme sürecinde sanki hep bilinçteymiş gibi sürecin içerisine katar. Özellikle bu karar verme durumunun satın alma davranışında etkili olduğu düşünülmektedir ve sonucunda da “bilinçaltı reklamcılık” diye yeni bir teknik ortaya çıkarmaktadır.

Bilinçaltı reklamcılığın ilk örneği 1957 yılında yayınlanan “Picnic” isimli sinema filmi olarak bilinir. Bu filmde her 5 saniyede bir, saniyenin 1/3000’ine denk gelecek şekilde “Drink Coca-Cola, Eat Popcorn” yani “Coca Cola İç, Patlamış Mısır Ye” yazan frameler (kareler) yerleştirilmiştir. Yapılan bu deneyin sonucunda ise film aralarında ve filmin çıkışında, patlamış mısır satışlarındaki %57, Coca Cola satışlarında ise %18 artış göze çarpmış ve verilen bilinçaltı (subliminal) mesajın etkisi bu şekilde tespit edilmiştir. Fakat bu teknik etik kurallara aykırı olduğu için birçok ülkede yasaklanmıştır.

Ülkemizde Bilinçaltı Tekniklerin Hukuki Yaptırımları

Ülkemizde bilinçaltı (subliminal) teknikler konusunda yasal düzenlemeler yapılmıştır. Özellikle reklamcılık, tele-alışveriş veya e-ticarette kullanılan bu sosyal mühendislik yöntemlerinin belirli kuralları ve yaptırımları bulunmaktadır.
Ülkemizde, 2 Kasım 2011 tarihli ve 28103 sayılı Resmî Gazetede yayımlanan Yayın Hizmeti Usul ve Esasları Hakkında Yönetmeliğin “Tanımlar” kenar başlıklı 4üncü maddesinin birinci fıkrasının (ç) bendi, “Bilinçaltı tekniği ile ticari iletişim: Televizyon yayınlarında izleyicilerin ancak bilinçaltıyla algılayabilecekleri çok kısa süreli görüntüler kullanarak, ürün veya hizmetlerin tanıtılmasına ilişkin mesajlar içeren ticari iletişimi”; ğ bendi, “Gizli ticarî iletişim: Medya hizmet sağlayıcı tarafından reklâm yapmak maksadıyla veya kamuyu yönlendirebilecek şekilde; mal veya hizmet üreticisinin faaliyetinin, ticarî markasının, adının, hizmetinin ve ürününün reklâm kuşakları dışında ve reklâm yapıldığına ilişkin açıklayıcı bir ses veya görüntü bulunmaksızın programlarda sözcükler veya resimler ile tanıtılmasını” hükümlerini haizdir.

Konuyla alakalı olarak, Yönetmeliğin devamına baktığımızda “Genel esaslar” kenar başlıklı 9 uncu maddenin ikinci fıkrasına göre “Ticarî iletişimde bilinçaltı teknikleri kullanılamaz”, üçüncü fıkrasına göre “Gizli ticari iletişime izin verilemez”, altıncı fıkrasının (ç) bendine göre “Ticarî iletişim, yayın hizmeti ilkeleri saklı kalmak kaydıyla; çocukları hiçbir şekilde istismar etmemelidir. Çocukların fiziksel, zihinsel veya ahlaki gelişimine zarar vermemeli, deneyimsizliklerini veya saflıklarını istismar ederek, çocukları bir ürün veya hizmeti satın almaya veya kiralamaya doğrudan yönlendirmemeli; çocukları reklâmı yapılmakta olan ürün veya hizmetleri satın almak için ebeveynlerini veya başkalarını ikna etmeye doğrudan teşvik etmemeli; çocukların ebeveynlerine, öğretmenlerine veya diğer kişilere duyduğu güveni istismar etmemeli veya sebepsiz olarak çocukları tehlikeli durumlarda göstermemelidir. Çocukların sahip oldukları deneyim göz önünde bulundurularak bu kapsamdaki yaş gruplarında gerçek dışı beklentilere neden olunmamalıdır”, altıncı fıkrasının (d) bendine göre ise “Kadınların istismarına yönelik olmamalıdır. Tanıtımı yapılan ürün, hizmet veya imajda, kadın bedeni cinsel bir meta olarak kullanılmamalıdır” şeklinde düzenlenmiştir. Bu Yönetmelik hükümleri Radyo ve Televizyon Üst Kurulu tarafından yürütülmektedir.

Bilinçaltı mesaj yönteminin gerçek olabileceği düşünülmemiş ve uzunca bir süre ispatlanamamıştır. Fakat günümüz teknolojisinde beyin dalgalarıyla ilgili daha çok veri alabildiğimiz için ölçüm yapmak kolaylaşmıştır. Araştırmalara göre bilinçaltı mesajın verildiği reklamlara beynin daha fazla ve diğerlerine göre farklı bir tepki göstermesi ile bu yöntem ispatlanmıştır.
Bu durumlarda asıl hedefin çocuklar olduğunu unutmamak gerekir. Pek çok çizgi filmde de bilinçaltı tekniklerin kullanıldığı saptanmıştır. Dövüş Kulübü ( Fight Club) filminde geçen efsane replikte olduğu gibi aslında “Kimse gördüğünü bilmiyor ama görüyor.” Bize düşen görev ise bu bilinçaltı tekniklerden haberdar olmak ve farklı bir bakış açısıyla bakabilmektir. Böylece daha iyi algılama ve yorumlama becerisine sahip olabilmekteyiz.

Konuyla ilgili olarak:
farkindayiz.gov.tr
www.guvenliweb.org.tr/blog-detay/sosyal-muhendislik-riskleri